Mars in oppositie

20/10/2020 by Matti Agemans

Al enkele weken is de rode planeet Mars uitzonderlijk helder aan de hemel en zal dat ook de komende weken nog zijn. De rode planeet komt vannacht rond 1 uur onze tijd namelijk in oppositie te staan met de zon.

Tegenover de zon

Oppositie betekent, in dit geval, vrij vertaald “tegenover staan” en dat is exact de positie die Mars zal innemen vannacht, recht tegenover de zon, met de aarde ertussenin.

De aarde en Mars zullen op dat moment dichter bij elkaar staan op iets meer dan 62 miljoen kilometer. Terwijl de gemiddelde afstand zo'n 225 miljoen kilometer bedraagt.
Toch is het niet de dichtste nadering van onze buurplaneet. Dat gebeurde al op 6 oktober. Dat is te wijten aan het feit dat de banen van planeten niet cirkelvormig zijn, maar wel de vorm hebben van een ellips. Bovendien cirkelen de planeten niet helemaal precies in hetzelfde baanvlak om de zon. Die relatief kleine afwijkingen zorgen ervoor dat er tussen het moment van oppositie en de dichtste nadering enkele minuten tot wel 8 dagen verschil zit.

Artistieke impressie van Mars in oppositie en de dichtste nadering in mei 2016. (NASA's Scientific Visualization Studio)

Om de 2 jaar

Mars komt ongeveer om de 2 jaar in oppositie te staan met de zon. Heel logisch als je weet dat de aarde ongeveer één jaar de tijd nodig heeft om rond de zon te draaien en Mars twee. Elke twee jaar haalt de aarde Mars dus in op haar baan om de zon. In werkelijkheid draaien aarde en Mars niet exact in respectievelijk één en twee jaar om de zon, de relatief kleine verschillen die er zijn, maken dat het eerder om 2 jaar en 2 maanden gaat.

Bijzondere oppositie

Niet alle Mars opposities zijn dezelfde, de ene keer staat Mars dichter bij de aarde dan de andere. Dit jaar is het een erg gunstige oppositie, met een relatief korte afstand van slechts 62 miljoen kilometer. Hoe dichter de rode planeet nadert, hoe helderder en groter hij zal lijken aan de hemel.

Bij de oppositie van Mars in 2018 was het nog net iets dichter, maar het jaar 2003 verbrak alle records met slechts 55 miljoen km afstand. Ter vergelijking bij de oppositie van 2012 stond Mars op maar liefst 100 miljoen km van de aarde. Mars zal de komende jaren niet meer dichter komen tot de oppositie van 2035.

Een oppositie is het spectaculairst wanneer Mars zo dicht mogelijk bij de aarde staat. Dat is het geval, wanneer er aan 3 voorwaarden voldaan wordt:

De aarde beweegt zich tussen Mars en de zon in (zoals elke oppositie)
De aarde bevindt zich op dat moment in haar aphelion (verste punt van de zon)
Op dat moment bevindt Mars zich in zijn perihelion (dichtste punt bij de zon)

In 2035 en 2050 en 2085 komen we nog eens in de buurt, maar het record van 2003 zal pas weer benaderd worden in het jaar 2287.

Het verschil tussen een perihelische en een aphelische oppositie (Jim Lattis/UW–Madison)

Waarnemen

Zoals hierboven vermeld zal de eigenlijke oppositie vannacht omsteeks 1 uur plaatsvinden, maar Mars is naar aanleiding van deze positie al enkele weken en zal ook nog de komende weken bijzonder helder zijn aan de hemel. Ze is op dit moment zelfs helderder dan de planeet Jupiter, normaal het vierde helderste hemellichaam.

Wanneer Mars in oppositie staat is ze ook de hele nacht zichtbaar van zonsondergang tot zonsopgang. Ze staat namelijk recht tegenover de zon. Vergelijk het met een klok. Wanneer Mars op 9 uur staat, staat de zon op 3 uur. Beweegt de zon naar 6u dan gaat Mars naar 12 uur. Concreet betekent het dat je ’s avonds richting het oosten kijkt, rond middernacht naar het zuiden en ’s ochtends richting het westen.

Je hoeft enkel naar een zeer helder oranje-achtig stipje te zoeken en je hebt Mars gevonden! Het is een blote oog planeet. Met een verrekijker zie je een oranje schijfje en met een straffe telescoop is het zelfs mogelijk de ijskappen te zien.

Voor wie vertrouwt is met de sterrenbeelden, vind je Mars momenteel in het sterrenbeeld Vissen.

Vergeet in de ochtend terloops ook niet naar die andere heldere planeet te kijken, Venus!

Virtuele impressie van de nachtelijke hemel tijdens de oppositie van Mars (14 oktober 2020 - 1u) (Stellarium/Urania)

Ondanks het feit dat het weer niet echt meewerkt de laatste weken, zitten onze waarnemers en astrofotografen op vinkenslag om elke opklaring te benutten voor het observeren en fotograferen van Mars, zo "dicht" bij de aarde!