Nacht van de Duisternis - enkele ooggetuigenverslagen

Nacht van de Duisternis 2017 - terugblik

Op 14 oktober 2017 vond voor de 22^ste maal de Nacht van de Duisternis plaats, een initiatief van de Bond Beter Leefmileu i.s.m. de Vereniging voor Sterrenkunde.

Een verslag van een wel erg gevulde dag voor Urania...

Het begon al ’s namiddags, met wel heel bijzondere bezoekers! Theatergezelschap Kompanie Kassei streek neer op de Sterrenwacht om een hele zaal enthousiaste kinderen mee te nemen op “Missie Entreprieze”.

’s Avonds daagden een hondertal kijklustigen op om iets bij te leren over de problematiek van de lichtvervuiling én om zelf een blik door de Urania-telescopen te werpen. Was de hemel boven Hove weliswaar helder, maar overbelicht, in het Urania-planetarium genoten vele bezoekers van een perfecte hemel met 3000 sterren!

Ook bij de Urania Mobiel was het alle hens aan dek voor de Nacht van de Duisternis: op maar liefst drie verschillende locaties streek een delegatie Urania-gidsen neer!

Enkele ooggetuigen brengen verslag uit....

Locatie Schoten – Park Vordenstein

In het feërieke kader van park Vordenstein verwelkomde Werner Hamelinck 68 sterrenliefhebbers.  Ze werden getrakteerd op Saturnus, M13 (bolhoop in Hercules), de Ringnevel, de Andromedanevel, H en Chi Persi¨, de dubbelster Alcor en Mizar en de Pleiaden. Met dank aan Otto die dit alles door zijn Celestron C14 tevoorschijn wist te toveren.

Locatie Nijlen – Kesselse Heide

Op de Kesselse Heide onderhield Patrick Kielbaey een 60-tal avondlijke heide-gangers over Urania, de lichtpollutie-problematiek, en wat er aan de hemel te zien was. Op de donkere zandvlakte werden de bezoekers opgewacht door Paul Aka, Tom Corstjens en Danny Gybels. Zij  lieten de bezoekers kennismaken met een heleboel hemelobjecten, o.a. : M31, M57, M13 en de Plejaden.

Danny Gybels schreef zijn Kesselse Heide-ervaring uitgebreid neer!  

"Nog geen week geleden raapte ik de moed bij mekaar om na te vragen of mijn vrouw, dochter en ik zelf een nuttige bijdrage aan de "Nacht van de Duisternis" konden leveren. We zijn immers nog maar een klein jaar bezig met onze verkenning van de sterrenhemel en onze kennis heeft nog geen "astronomische" vormen aangenomen. Het duurde echter niet lang of menig lid van de WGAS-club moedigde ons op een warme en vriendschappelijke manier aan om mee te doen. En zo was gisteren de dag van het "grote gebeuren" aangebroken.

Het is in de latere namiddag dat ik de telescopen begin te demonteren en in de transportkoffers steek. We zullen ons steentje bij dragen met een kleine Skywatcher Synscan 102 GOTO 10cm refractor van ons Silke, Brenda zal de honeurs met een 15x70 en 8x30 verrekijker waarnemen en zelf zal ik mijn Explore Scientific AR152 achromaat met Bresser EXOS II manuele montering bedienen. Tegen 18u is al het materiaal netjes in de auto geladen en vertrekken we vol spanning richting Kesselse Heide in Nijlen. Het weer is super: lekkere temperaturen en zo goed als geen wolken ... top! Omdat we de laatste mail van de organisatie niet meer tijdig ontvangen hebben, rijden we naar de parking aan de Lindekenslaan. Omdat er nog niemand te zien is, verkennen we de heide al even. De eerste open plek biedt gelijk een mooi uitzicht op de hemelkoepel. Bomen staan op een redelijke afstand waardoor het zicht nergens echt belemmerd wordt. De afstand tussen de parking en de waarneem plaats zal zo'n 50 à 60m bedragen, dus moet het wel doenbaar zijn om alle materiaal tot ginder te krijgen.

Wanneer we aan de auto op de anderen wachten, ontmoeten we Matthias Verstraeten van het Provinciale Domein. Hij begeleidt ons vriendelijk tot aan het onthaalgebouw alwaar de andere Uranialeden (Tom Corstens, Paul Aka en Patrick Kielbaey & Zn) zijn samen gekomen. Na een korte kennismaking en het duidelijk maken van de verwachtingen, keren we met z'n allen terug en beginnen met het betere sleurwerk :-). Gelukkig kunnen de leden van een paar bolderkarren gebruik maken. Maar ik moet toch wel zeggen dat ik bewondering heb voor de spierkracht en vooral het volhoudingsvermogen van Tom en Paul. Het maakt indruk om iemand te horen kreunen en steunen onder het dragen van een zware CGM, dobson of SC. Voor de goede verstandhouding: iedereen heeft iedereen wel geholpen waar het mogelijk was ... we hebben ons zeker niet beperkt tot het enthousiast supporteren!

Dan beginnen we maar aan het opstellen van ons eigen materiaal. Het is nu tegen half acht en nog net voldoende licht om alles redelijk goed te kunnen zien. Silke stelt, geholpen door Brenda haar GOTO op en begint met de uitlijning er van. Enthousiast stel ik eerst de EXOS II op. Het enthousiasme wordt iets getemperd door een feit wat ik al meerdere malen in m'n leven tegen ben gekomen: ik ben een vijs verloren :-/. Meer bepaald een vijs die één van de flexibele controllers aan de montering bevestigt. Het is natuurlijk geen showstopper want ik kan de montering vrij zetten en wijzen naar waar ik wil. Maar toch ... jammer. Hoe kom ik nu aan een nieuwe vijs???

Enfin, we doen maar verder want binnen enkele ogenblikken komen de mensen naar de waarneemplaats. En onder een erg aangename en prettige stemming en zo nu en dan een leuke babbel met Tom of Paul wordt de site stilaan omgetoverd tot een indrukwekkend  sterrenobservatorium. Hierbij valt op dat de samenstelling zeer divers is zodat de mensen een breed pallet aangeboden krijgen: Tom met z'n indrukwekkende Schmidt-Cassegrain en ditto Behrlebach statief/CGM monterin, Paul met z'n knoert van een Dobson en wij met de ietwat bescheidenere  middelen: twee achromaten (f/5 10cm en f/6 15cm) en twee verrekijkers (15x7cm en een kleine 8x3cm zodat de mensen zich een idee kunnen vormen van het verschil lichtvergaring bij verschillende lensdiameters). Omdat de gasten nog wat achterwege blijven, neemt ieder van onze partij de gelegenheid even ten baat om bij Tom en Paul langs te gaan om een kijkje door hun telescopen te nemen. Super ... die sfeer!!!

Dan komen de eerste groepen een beetje onwennig aan, soms met een rood lichtje (prima), soms met een fel witte fare (minder prima). Tom haalt gelijk al zijn deskundigheid naar boven en brengt de mensen in een boeiende vertelstijl allerlei interessante weetjes bij. Paul weet enthousiast feilloos en snel met z'n Dobson van de ene bolhoop naar de andere cluster of nevel te hoppen (heeft die man een ingebouwde GOTO of zo en zo ja ... kan ik dat ook ergens laten inplanten ;-) ). En de mensen die bij ons komen, worden getrakteerd op een ietwat beperktere maar desalniettemin interessante uitleg (dixit de gasten :-)). Veel mensen toonde interesse voor de verrekijkers omdat dit nu eenmaal iets is wat velen al thuis hebben liggen. Vooral het verschil in lichtinval van de 15x70 t.o.v. de 8x30 verbaast velen. En zeker wanneer er met die toestellen naar de Melkweg gekeken wordt, horen we regelmatig "Ooohh"'s, "Wow"'s en "Amai's". Jammer genoeg laat de GOTO van Silke het vrij snel afweten wegens een platte batterij  (sh*t).  Maar dat vormt geen probleem want ze laat verschillende kinderen toch even door haar telescoop kijken en ze geeft gedreven uitleg over van alles en nog wat. In de Explore Scientific zijn heel wat mensen verbaasd wanneer ze de Double Cluster te zien krijgen (met een 25mm Plössl (*) van Jef De Wit (waarvoor dank)). Het is volgens velen moeilijk te geloven dat zoiets te zien is in dat "zwarte gat" tussen die "W" en die "lijn" (lees Cassiopeia en Perseus). De scherpe beelden maken duidelijk indruk op het geboeide publiek. Andere objecten die manueel opgezocht worden, zijn de Andromeda, de Alpha Persei-groep en later op de avond de Pleiaden.  Een paar mensen laat ik zelf ervaren hoe het is om de AR152 rond bv Cassiopeia te loodsen en dat wordt dankbaar aanvaard. 

De interesse van de mensen blijkt uit de vele diverse vragen, van jong tot oud mogen we continu vragen beantwoorden. De algemene teneur is dat alles wonderbaarlijk mooi en interessant is ... missie geslaagd!

Hoe kijken wij aan tegen onze eerste actieve deelname aan een evenement van WGAS/Urania? Met ongelooflijk veel enthousiasme! De vriendschappelijke en toffe manier waarop we opgevangen en geholpen zijn, geeft een zeer goed en "geborgen" gevoel. Tom en Paul waren super. Ze spaarden moeite noch tijd om ook ons dingen bij te leren en uitleg te geven. Het gevolg was dat we -nadat we nog eerst een kleine vuurbol in de buurt van Cygnus mochten waarnemen- met een warm gevoel rond 23u15 terug naar huis vertrokken. Wisten we toen veel dat we over de komende 40km tot thuis 2u15 zouden doen? Jawel ... zelfs op een zaterdagavond sta je op de E313 richting Antwerpen hééééééééél lang in de file.  

Maar dat heeft de pret van de beleving van de avond niet kunnen drukken. Moe maar voldaan liggen we tegen 01u45 in ons bedje. En ook vandaag was dit evenement regelmatig hét gespreksonderwerp bij uitstek.

Meer van dat !!! "

Tom Corstjens vult het verhaal van Danny aan met nog wat extra's...

"Het mooie verslag van Danny geeft treffend de sfeer weer - dank daarvoor! 

Verder kan ik nog toevoegen dat het publiek erg talrijk was komen opdagen. Op een bepaald moment stonden er zeker 30 mensen rondom mijn kijker, geduldig wachtend op een blik door het oculair ofwel geboeid aan het luisteren naar de uitleg.

Er waren ook best veel jonge kinderen bij en hun spontane reacties zijn prachtig: "Oooh JAA ik zie het!! Whaauw" ... en zo ben je verkocht aan een nieuwe hobby :-) 

Gedurende de avond kwamen volgende objecten aan de beurt in mijn 28cm SCT telescoop: stercluster M39 (Zwaan), Ringnevel M57 (Lier), dubbelster Albireo (Zwaan), bolhoop M15 (Pegasus), galaxie M31 (Andromeda), dubbelcluster H-chi Persei, pleyaden M45 (Taurus); galaxie NGC 7331 (Pegasus), Sluiernevel NGC 6960 (Cygnus) met UHC filter, bolhoop M71 (Sagitta), NGC 457 (ET cluster) in Cassiopeia. Verder werden de sterrenbeelden uitvoerig toegelicht, uitleg over de poolster en hemelmechanica, kleuren in sterren, afstanden in het heelal, Alcor/Mizar scheiden, structuren in de melkweg (!) en zelfs M31 was met het blote oog te zien. Halverwege de avond werden we getrakteerd op een heldere vallende ster, waarna je àlles daarover mag uitleggen... :-) 

De organisatie stak prima in mekaar met zelfs drankjes die aan het publiek werden aangeboden - onder het zwakke schijnsel van een rode lamp.

Toen de bezoekers vertrokken waren en ook collega-waarnemers van Urania hun materiaal aan het opruimen waren, vroeg ik vriendelijk toestemming aan de boswachter om nog te blijven... met succes! Een kwartiertje later stond ik moederziel alleen in een prachtig stukje Antwerps natuurgebied, omringd door enkele mistbanken en een prachtige sterrenhemel boven mijn hoofd. Nog vele deepsky objecten passeerden de revue en het was puur genieten bij aangename temperaturen. Met het geluid van nachtdieren op de achtergrond (brrr...) en met een eerste blik op Orion in het oosten was het ook voor mij tijd om op te ruimen."

Locatie Kluisbergen – Hotond Molen

De 3^de locatie waar Urania Mobiel gevraagd was, lag iets verder van huis: Kluisbergen, vlakbij Ronse, zowat de hoogste plek van Oost-Vlaanderen.

De waarnemingsplek was hier bovenop de Hotond Molen, met weliswaar een schitterend uitzicht, maar toch niet zo ideaal voor grote sterrenkijkers...

Sven Baelden, Dries Verelst, Dave Dils en Soren Dalsgaard waren namens Urania Mobiel present. 

Verslag Sven:

"Deelnemers: Ongeveer 80 wandelaars die in groepjes de toren beklommen. Grootste drukte tussen ongeveer 20u15 en 21u30. 

Kijkers:

- Meade 20 cm op vorkmontering (Dave Dils)

- 15 cm refractor op equatoriaalmontering (Dries Verelst)

- 12,7 en 7,2 cm refractors op alt-az montering (Sven Baelden)

- Søren Dalsgaard is wat later langsgekomen en heeft foto's gemaakt

Waarnemingen:

- Begin van de avond: Saturnus (tot zowat aan de horizon kunnen volgen), M13 en NGC869 (Double Cluster)

- Later wanneer meeste volk reeds weg was ook M31, Albireo, Pleïaden, Alcor en Mizar

- Ook hier uitleg gedaan van sterrenbeelden met groene lasers (o.a. hoe je Merak en Dubhe gebruikt om Polaris te vinden)

Opmerkingen:

- Prachtig uitzicht met duidelijke lichtkoepels richting Oudenaarde/Gent, Kortrijk/Tourcoing/Lille en Doornik. Mooi om lichthinder uit te leggen.

- Straatverlichting werd niet gedoofd in het kader van de Nacht van de Duisternis en kwam tot op zelfde hoogte als waarneemplatform (enigzins storend)

- Waarneemplaats is zeer trillingsgevoelig en dit maakt het moeillijk om met hoge vergrotingen te werken, zeker wanneer er wat meer volk naar boven komt."

Dries Verelst vertelt zijn verhaal, geïllustreerd met de foto's van Soren. 

"Bij deze ook een klein verslag van het verloop van de avond aan de molen in Kluisbergen zoals ik hem heb ervaren. 

Ik heb reeds een paar keer kunnen meedoen aan kijkavond bij Urania en 1 keer op het Mas , maar ik moet zeggen dat deze toren een toch iets of wat andere ervaring was.

Toen ik aankwam op de locatie ben ik eerst even een kijkje gaan nemen op het observatie platform.

Sven en Dave waren toen reeds bezig met het naar boven hijsen van hun materiaal.

Hoewel de toren prachtig vergezicht ten toon geeft aan de toeschouwer is gebleken dat de betonnen dakconstructie toch te bibberig bleek te zijn om er met de  telescoop te staan met een redelijke vergroting erop( zelfs 1 persoon die erop rondstapte was genoeg om het beeld te verstoren).

Tevens is de kleine draaitrap en de 2,5 meter hoge molenaarstrap onder een hoek van 60 graden niet echt geschikt te noemen om alles boven ( en op het einde beneden ) te krijgen.

Hoe dan ook hebben Sven ,Dave en ik na het nodige gesleur ons materiaal boven op de toren gekregen en tijdig opgesteld.

Ik ben begonnen met Saturnus in het vizier te nemen (op vergroting 240)  aangezien deze nog goed boven de horizon te zien was. Het beeld van de ring planeet lokte veel Ooo’s en Aaa’s en “das de max” uit.

Ook 1 keer een “keer ne keer weere” toen er een flinke tik was gegeven tegen 1 van de poten van mijn statief met als gevolg een Saturnus die was gaan lopen. ( plaats was er zeker niet op overschot, met een man of 15 boven op de toren )

De montering  heeft Saturnus trouwens zo lang als mogelijk blijven volgen en daardoor kon ik heel goed aan de latere bezoekers aantonen wat het effect was van lichtvervuiling op objecten laag bij de horizon, toen Saturnus in de lichtzuil van Doornik oploste. Daarna heb ik de kijker op M13 gezet (op vergroting 25) en de mogelijkheid gegeven aan de laatste bezoekers om deze nog te bekijken.

Naar het einde van de avond toe was het aantal bezoekers dat nog naar boven op de toren kwam al flink afgenomen toen plots Søren nog kwam piepen uit het molenaarsluik, hij heeft de nodige sfeerfoto’s nog genomen en ook had een kleine verrekijker bij waardoor de 2 laatste bezoekers nog het verschil hebben kunne zien tussen het zicht door een verrekijken en een telescoop van de Pleiaden. Het laatste object dat ik nog in het vizier heb proberen te krijgen was M31 maar aangezien deze toch al zeer hoog richting het zenit ging ( en ik niet plat op mijn buik wou gaan liggen) heb ik dit vroegtijdig opgegeven ( Sven had hem trouwens reeds gevonden) .  

Rond 22:30 zijn we dan beginnen afbreken en ons materiaal terug voorzichtig van de trap af te dragen. Dit hadden we klaar rond 23:00 …..

Sven en Dave hadden er zowaar dorst van gekregen en …..

Aangezien ik die morgen al om 6:11 uit mijn bed was geroepen door de jongste ben ik maar meteen vertrokken. Na een uurtje en een kwartier kwam ik terug thuis …douchke genomen en bedje in na een toch wel geslaagde avond."

Epiloog...

Eindelijk waren de weergoden ons nog eens gunstig gezind voor een publieks-activiteit! Een heldere hemel én zomerse temperaturen en dat op 14 oktober....

We lieten die avond meer dan 300 mensen kennismaken met de wondere wereld van de sterren...

Een hele grote DANKJEWEL aan alle medewerkers van dienst, bij Urania en op verplaatsing, voor deze meer dan geslaagde Nacht van de Duisternis!!