Ingebruikname ALMA luidt nieuw tijdperk van ontdekkingen in

Vandaag is, in een afgelegen deel van de Chileense Andes, tijdens een officiële ceremonie de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) in gebruik genomen. Dit evenement markeert de voltooiing van alle belangrijke systemen van de reusachtige telescoop en de formele overgang van een bouwproject naar een volwaardige sterrenwacht. ALMA is een samenwerkingsverband tussen Europa, Noord-Amerika en Oost-Azië, in samenwerking met de Republiek Chili.

Deze luchtfoto toont de Chajnantor-hoogvlakte, op een hoogte van 5000 meter in de Chileense Andes, waar de schotelantennes van ALMA staan opgesteld. De grote antennes hebben een middellijn van 12 meter, terwijl twaalf kleinere antennes van 7 meter de ALMA Compact Array (ACA) vormen.

De drie internationale partners van ALMA hebben vandaag meer dan 500 gasten verwelkomd op de ALMA-sterrenwacht in de Chileense Atacama-woestijn om het succes van het project te vieren. Eregast was de president van Chili, Sebastián Piñera, die in hoogsteigen persoon een ALMA-antenne naar de Chajnantor-hoogvlakte hielp verplaatsen.

Onder de voorname gasten bij de viering waren Karlheinz Töchterle, federaal minister voor wetenschap en onderzoek (Oostenrijk); Petr Fiala, minister van onderwijs, jeugd en sport (Tsjechische Republiek); Nuno Crato, minister van onderwijs en wetenschap (Portugal); Roger Genet, directeur-generaal onderzoek en innovatie (Frankrijk); Nora van der Wenden, directeur onderzoek en wetenschapsbeleid (Nederland); Bruno Moor, hoofd divisie voor internationale samenwerking bij onderzoek en innovatie (Zwitserland); Beatriz Barbuy, vertegenwoordiger Brazilië; Anne Glover, wetenschappelijk hoofdadviseur van de voorzitter van de Europese Commissie; en de ambassadeurs in Chili van België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Japan, Nederland, Oostenrijk, Portugal, de Tsjechische Republiek, Zweden, Zwitserland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten van Amerika.

De president van Chili, Sebastián Piñera, zei: 'Een van onze vele natuurlijke rijkdommen is de spectaculaire nachthemel van Chili. Ik ben ervan overtuigd dat de wetenschap een onmisbare bijdrage heeft geleverd aan de ontwikkeling die Chili in de afgelopen jaren heeft doorgemaakt. Ik ben zeer trots op onze internationale samenwerkingen in de astronomie, waarvan ALMA het meest recente en grootste resultaat is.'

Bij de ceremonie, die live werd uitgezonden via internet, waren ook vertegenwoordigers van ALMA's internationale partners aanwezig: algemeen directeur van ESO, Tim de Zeeuw; directeur van de Amerikaanse National Science Foundation, Subra Suresh en de eerste vice-minister van onderwijs, cultuur, sport, wetenschap en technologie van Japan, Teru Fukui; evenals ALMA-directeur Thijs de Graauw. Ook ALMA-stafleden en -personeel en vertegenwoordigers van naburige dorpen woonden het evenement bij.

Thijs de Graauw maakte zijn verwachtingen voor ALMA kenbaar: 'Dankzij de inzet en ontelbare arbeidsuren van wetenschappers en technici in de wereldwijde ALMA-gemeenschap heeft ALMA al laten zien dat zij de meest geavanceerde millimeter/submillimeter-telescoop van dit moment is, die al haar voorgangers in haar schaduw stelt. We staan te popelen om astronomen het volledige vermogen van dit prachtige instrument te laten benutten.'

'Dit is een goed voorbeeld van de grootse prestaties die mogelijk zijn wanneer instituten en naties de handen ineenslaan, een strategie die ten grondslag ligt aan het hele ESO-programma,' voegde Tim de Zeeuw daaraan toe. 'Door dit op mondiale schaal toe te passen, bieden we de astronomen van de ESO-lidstaten de kans om uniek onderzoek te doen dat alleen met ALMA mogelijk is.'

Morgen zal een selecte groep gasten de gelegenheid krijgen om de telescoop op de Array Operations Site, die 5000 meter boven zeeniveau ligt, te bezoeken. De assemblage van de ALMA-antennes is onlangs voltooid, al worden de laatste zeven van de in totaal 66 schotelantennes momenteel nog getest. Maar ook met slechts een gedeelte van de volledige array heeft de telescoop al ongekende beelden van het heelal gemaakt.

Door licht waar te nemen dat onzichtbaar is voor het menselijk oog, zal ALMA ons nooit eerder geziene details kunnen tonen van sterren-in-wording, van babysterrenstelsels in het vroege heelal en van groeiende planeten rond verre zonnen. Ze zal ook moleculen ontdekken en in kaart brengen – vele daarvan essentieel voor het ontstaan van leven – die in de ruimte tussen de sterren ontstaan.

Het prille begin van de ALMA-sterrenwacht ligt bij drie afzonderlijke projecten die in de jaren tachtig in Europa, de VS en Japan werden opgestart, en in de jaren negentig tot één geheel werden samengevoegd. De bouw startte in 2003. De totale bouwkosten van ALMA bedragen ongeveer 1,4 miljard dollar, waarvan ESO 37,5% voor haar rekening neemt.

De schotelantennes van de ALMA-array, vierenvijftig met een middellijn van 12 meter en twaalf van 7 meter, werken samen als één telescoop. Elke antenne verzamelt straling die uit de ruimte komt en focusseert deze op een ontvanger. De signalen van de afzonderlijke antennes worden vervolgens bijeengebracht en verwerkt door een speciaal voor dit doel gebouwde supercomputer: de ALMA correlator. De 66 ALMA-antennes kunnen in verschillende configuraties worden opgesteld, waarbij de maximale afstand tussen de antennes kan variëren van 150 meter tot zestien kilometer.

Ter gelegenheid van de ingebruikname brengen de ALMA-partners, ESO, de National Radio Astronomy Observatory en de National Astronomical Observatory of Japan de 16 minuten durende film ALMA – In Search of Our Cosmic Origins uit. Daarnaast verschijnen een fotoboek, een boekje over ethno-astronomie in de omgeving van de sterrenwacht en twee brochures. Al dit materiaal kan via onderstaande links worden gedownload.