Komeet C/2019 Y4 ATLAS

Een maand geleden, half maart, verscheen in de pers een artikel over een komeet die snel aan helderheid won.  Ze zou wel eens zo helder kunnen worden dat ze in mei met het blote oog zichtbaar zou zijn.  De verwachtingen waren hooggespannen, want het is al veel jaren geleden dat we nog eens een spectaculaire komeet konden waarnemen.  Half maart echter begon in België de crisis rond het Covid-19-virus. Alle aandacht van de media ging dan ook, terecht, naar de problemen met de volksgezondheid en de problemen door de lockdown voor economie en samenleving.  Er was dan ook nauwelijks belangstelling voor dit object.  En intussen gaat het heel wat minder goed met deze komeet, zoals  werd meegedeeld op deze webpagina’s op 7 april.

Toch loont het nog de moeite om komeet C/2019 Y4 ATLAS wat beter te bekijken.

De komeet is op 28 december 2019 ontdekt door het Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System (ATLAS). Dit automatisch systeem bestaat uit twee telescopen die voortdurend de hemel afspeuren naar bewegende objecten die een mogelijke bedreiging vormen voor de aarde (NEO’s). De twee 0,5 m telescopen staan opgesteld in Hawaï op 160 km van elkaar, op de Haleakala (ATLAS-HKO) en Mauna Loa (ATLAS-MLO) observatoria.  Het systeem is operationeel sedert 2017.  De ontdekking van de komeet is  eerder te beschouwen als een bijproduct van de standaard waarnemingen.

Bij de ontdekking was het een eerder onopvallend object van magnitude 18 dat in de richting van de zon beweegt.   En de helderheid van een komeet neemt dan toe, maar bij C/2019 Y4  ATLAS ging het wel erg snel. Midden februari was ze al van magnitude 14 en begin maart zelfs magnitude 8.5.   Begin april was de komeet met een kleine telescoop te zien.  Door deze snelle stijging van de helderheid wagen sommigen zich aan de voorspelling dat  komeet ATLAS wel eens met het blote oog zou te zien kunnen zijn begin mei.  In het recente verleden waren er enkele kometen duidelijk zichtbaar met het blote oog.  Hyakutake was in 1996 maandenlang zichtbaar.  Een jaar later, in 1997, was Hale-Bopp goed waarneembaar en in 2007 was er Holmes.

Maar anderen zijn eerder voorzichtig en verwachten een object dat altijd met een telescoop zal moeten bekeken worden. Kometen zijn immers onvoorspelbaar. Het zou niet de eerste maal zijn dat een veelbelovende komeet evolueert tot een teleurstellend object.  Ze kan eerst heel helder zijn, maar nadien tegenvallen, zoals bij Kohoutek in 1973. Ook komeet C/2012 S1 ISON werd een flop in 2013 omdat ze de passage langs de zon niet overleefde.

Afwachten maar hoe de helderheid van komeet C/2019 Y4 ATLAS gaat veranderen.

Komeet C/2019 Y4 ATLAS is een niet-periodieke komeet met een bijna parabolische baan.  Dit betekent dat het object waarschijnlijk voor de eerste en mogelijk de enige keer langs de zon vliegt. Al wijzen sommige berekeningen dan weer op een periode van ongeveer 4000 jaar. Het is merkwaardig dat de baan heel sterk lijkt op die van de Grote Komeet van 1844. Door de gelijkenissen van de baan vermoeden astronomen dat de komeet C/2019 Y4 ATLAS een losgekomen fragment is van de komeet C/1844 Y1.  Het baanvlak van beide kometen maakt een hoek van 45° met het eclipticavlak.  En ook de Grote Komeet van 1844 zou een periode hebben van 4000 jaar.

Volgens de berekeningen zal komeet  C/2019 Y4 ATLAS het perihelium bereiken op 31 mei 2020. Tijdens het perihelium bevindt de komeet zich op een afstand van 0,25 AE (37.5 miljoen km) van de zon en op 0,87 AE (130.5 miljoen km) van de aarde.  De afstand zon-komeet is erg klein, en het is dan ook te verwachten dat de passage gevolgen zal hebben voor de komeet.

Een week eerder, op 23 mei 2020, passeert  C/2019 Y4 ATLAS de aarde op een dichtste afstand van 0.78 AE of 117 miljoen kilometer.  

Komeet C/2019 Y4 ATLAS kan nu al worden geobserveerd met een niet al te kleine kijker in de Giraf (Camelopardalis).  Maar de meest interessante periode om de komeet waar te nemen begint enkele dagen vóór de dichtste nadering. Komeet C/2019 Y4 ATLAS is dan terug te vinden in de sterrenbeelden Perseus en Stier. Als alles verloopt zoals voorspeld, zou ze  dan goed zichtbaar moeten zijn  aan de ochtend- en avondhemel. En op 27 mei 2020 zou de komeet waarneembaar zijn aan de avondhemel laag in het noordwesten.  Daarna is het jammer genoeg voorbij en is C/2019 Y4 ATLAS niet meer zichtbaar voor ons.

Andere zoekkaartjes zijn probleemloos terug te vinden op internet.

Tenminste zo zou het moeten verlopen … maar  C/2019 Y4 ATLAS lijkt uit elkaar te vallen.  Wordt het ook deze maal een teleurstelling?

Auteur: Guy Mariën
Bronnen: ondermeer Spacepage, Cometwatch, Hemelwaarnemen, Sky & Telescope, ….