LED's een zegen of een vloek voor de nacht?

De snelle veranderingen in LED-technologie dragen bij tot een revolutie op het gebied van energiezuinige en efficiënte verlichting. Wereldwijd schakelen zowel particulieren, als bedrijven en overheden over op de technologie die schijnbaar geen nadelen kent. Nieuwe beelden vanuit onder andere het Internationale Ruimtestation tonen de zaak echter minder rooskleurig en leggen een aantal pijnpunten van de nieuwe technologie bloot. Desondanks kan LED-technologie, mits de juiste maatregelen, bijdragen tot milieuvriendelijkere en minder (licht)vervuilende (openbare)verlichting.

De nieuwe vorm van verlichting gekoppeld aan een slim ontworpen verlichtingsinstallatie (voldoende afgeschermd) kan bijdrage tot minder lichtvervuiling zonder de publieke veiligheid in het gedrang te brengen. LED’s hebben in verhouding een veel langere levensduur dan traditionele verlichtingsmethoden, bereiken onmiddellijk hun maximale verlichtingscapaciteit en kunnen gedimd worden wanneer er minder noodzaak is voor verlichting (bv. in de vroege ochtenduren). Combineer dat met een grotere duurzaamheid en een lagere kostprijs en heel wat overheden gaan overstag.

LED-technologie heeft dus het potentieel om de manier waarop we onze steden verlichten compleet te veranderen. Hoewel LED's veel voordelen bieden ten opzichte van de oudere straatverlichting, moeten we bij deze omschakeling toch enkele kritische kanttekeningen maken.

Buenos Aires (Argentinië) voor en na de omschakeling. (Philips)

Ze zijn energie-efficiënt en dus ook goedkoper. Ironisch genoeg doet de lage kost sommige overheden net meer verlichting plaatsen. Dit is te wijten aan het economische “Jevons Paradox”: wanneer de kostprijs van een product daalt, zijn we geneigd net meer van dit product te gaan kopen.

Links: Milaan in 2012 voor de omschakeling (André Kuipers / ESA) 

Rechts: Milaan in 2015 na de omschakeling (Samantha Cristoforetti / ESA)

(klik op de foto's om te vergroten)

Bovendien wordt vaak voor de blauw-witte variant gekozen vanwege de helderheid. Blauw licht is ’s nachts echter schadelijk voor zowel mens als dier. Volgens een studie van de American Medical Association (AMA) heeft vooral de blauw-witte LED in de openbare verlichting een grote invloed op onze gezondheid. Verhoogde concentraties van  dit soort licht verhogen de kans op: slapeloosheid, obesitas, hart- en vaatziekten en zelfs kanker.

De vereniging raadt dan ook aan geen openbare verlichting te plaatsen met een kleurtemperatuur van meer dan 3000 Kelvin. Hoe hoger deze waarde, hoe meer blauw licht wordt uitgestraald met grotere gezondheidsrisico’s tot gevolg. De hoge concentraties blauw licht die vaak gepaard gaan met een LED-omschakeling, zijn uiteraard ook schadelijk voor andere levende wezens en hun biologische ritme, met name nachtdieren. 

Naast gezondheidsproblemen veroorzaken blauw-witte LED’s ook meer lichtvervuiling. Doordat blauw licht een kortere golflengte heeft dan rood licht reist het verder doorheen de atmosfeer. Zelfs wanneer een lichtarmatuur volledig wordt afgeschermd, blijven de krachtige blauwe LED’s voor lichtvervuiling zorgen.

Hoe hoger de kleurtemperatuur, hoe meer blauw licht uitgestraald wordt. (DarkSky.org)

De omschakeling naar LED in openbare verlichting heeft de mogelijkheid om onze nacht voor altijd te veranderen. Het zijn echter de beleidsmakers die er voor kunnen zorgen of dit een positieve of negatieve verandering wordt. Vergeet echter niet dat ook inwoners vaak inspraak krijgen in openbare werken van de (onwetende) gemeenten!

Tips / maatregelen

Wens je zelf ook je buitenverlichting aan te pakken? Houd dan rekening met de volgende tips:

-          scherm verlichting steeds goed af naar de hemel toe;

-          gebruik geen onnodige hoeveelheid licht;

-          installeer automatische tijdschakelaars, bewegingsdetectoren en dimmers;

-          het gebruik van moderne “warm-white” LED’s  ( < 3000K ), die even efficiënt zijn als hun koudere medebroertjes, zorgen voor minder uitstraling van het schadelijk blauwe licht;

-          zorg voor een armatuur die hitte voldoende afvoert. LED’s die lang branden worden wel degelijk warm. Slecht gekoelde LED’s worden aanzienlijk minder energie-efficiënt en hebben een kortere levensduur;

Wat zijn LED’s?

LED’s of light emitting diodes is een technologie waarbij elektriciteit rechtstreeks wordt omgezet in licht. In tegenstelling tot de klassieke verlichting beschikken ze niet over een gloeidraad die warm wordt en uiteindelijk opbrand. De vroegere LED’s konden enkel rood, geel of groen licht uitstralen dat bovendien zwak en energie-inefficiënt was. De moderne LED’s zijn ook beschikbaar in witte en blauwe varianten die veel energie –efficiënter en helderder zijn . Hierdoor zijn ze ook geschikt geworden als nuttige lichtbron. De oudere hogedruk-natriumlampen in openbare verlichting worden hierdoor stilaan vervangen door LED’s.