Mammatus voorbode voor hevig stormweer?

Mammatus of kortweg mamma is een buidelvormige uitstulping aan de basis van een wolk. Ze komen vaak voor bij cumulonimbus (donderwolken). Door hun associatie met donderwolken worden ze gezien als een voorbode van hevig stormweer, maar ze ontstaan evengoed ook erna of bij meer onschuldige wolkensoorten.

De typische buidels worden gevormd door dalende koude lucht die de wolk als het ware naar beneden duwt. Hoewel ze eruitzien alsof ze dreigen uit de hemel te vallen, zijn de formaties zelf onschuldig. Het is dan ook een mythe dat ze zouden doorgroeien tot aan de grond en zo tornado’s vormen. Over hoe de buidels precies gevormd worden, is nog geen wetenschappelijk concensus. Opmerkelijk is wel dat ze gevormd worden door dalende lucht, terwijl de meeste wolken gevormd worden door stijgende lucht.

Mammae (J. De Wit)

Doorgaans zijn de mammae van korte duur en zijn ze slechts een tiental minuten zichtbaar. Grote formaties kunnen uitzonderlijk veel langer te zien zijn. Eén enkele buidel heeft een hoogte tussen de 1 en de 3 kilometer en een gemiddelde diameter van zo’n 500m. Ze bestaan voornamelijk uit ijs, maar kunnen ook een mix zijn van ijs en vloeibaar water.

De naam mammatus is afgeleid van het Latijnse woord mamma, wat uier of borst betekent. Volgens het WMO (Wereld Meteorologische Organisatie) is het een wolkenkenmerk en worden ze niet gezien als een aparte (onder)soort of geslacht van wolken.   

Mammae verlicht door de ondergaande zon. (C. Van Bael)

Hoewel de mammae zelf volstrekt onschuldig zijn vanop aarde, vormen ze wel een potentieel gevaar voor vliegverkeer. De sterke schommelingen in temperatuur, vochtigheid en druk in een zeer korte tijdspanne en op een relatief klein oppervlak zorgen voor zeer ongunstige omstandigheden.

• Het ijs van de wolken kan ijsvorming veroorzaken op het vliegtuig wat een negatieve invloed heeft op de aërodynamica.
• Mammae gaan zeer vaak gepaard met plotse veranderingen in de windrichting.
• De convectie binnenin de wolk veroorzaakt zeer sterke opwaartse en neerwaartse luchtstromen die van het vliegtuig een speelbal van de natuur maken.
• Sterke turbulentie is tot slot vaak aanwezig wat zeer oncomfortabel is, maar in extreme gevallen ook kan leiden tot ernstige schade aan het vliegtuig.