Zonnestelsel niet langer alleen koning van planeten

Ons zonnestelsel is niet langer de enige met de meeste planeten.

Wetenschappers hebben nog een planeet ontdekt rond de ster Kepler-90, waardoor diens teller op 8 planeten komt te staan. Dat zijn er evenveel dus als ons zonnestelsel. En eentje meer dan het vorige interstellair record. Die eer viel zowel Kepler-90 als het door Belgen ontdekte TRAPPIST-1 stelsel te beurt.

Het team vond de nieuwe planeet, genaamd Kepler-90i door data in het archief van de Kepler missie te analyseren met behulp van Googles machine-learning techniek. Hierbij leert de computer zelfstandig structuren in beschikbare data herkennen, zonder dat er een programmeur aan te pas komt.    

“Net zoals we verwacht hadden, zijn er nog bijzondere ontdekkingen te doen in het archief van de Kepler ruimtetelescoop. Ze zitten er te wachten tot de juiste technologie hen komt opgraven,” aldus Paul Hertz (Dep. Astrofysica – Washington D.C.). “De vondst toont aan dat de data de komende jaren een grote troef zal zijn voor innovatieve onderzoekers.”  

Kepler Space Telescope

De Kepler ruimtetelescoop werd gelanceerd in maart 2009. Gedurende zijn vier jaar durende eerste missiefase scande hij 150 000 sterren, op zoek naar kleine veranderingen in hun lichtsterkte. Die kunnen immers wijzen op exoplaneten die voor de ster schuiven (transit). Nu is Kepler overgegaan op missiefase 2 waarbij wetenschappers meer gericht op zoek gaan naar exoplaneten.  

De jacht op exoplaneten is al bijzonder succesvol geweest. Vandaag heeft Kepler al 2500 exoplaneten ontdekt (2/3 van alle gekende exoplaneten) en zo’n 2000 kandidaten die nog wachten op een bevestiging op basis van andere data-analyses.  

Er wordt vanuit gegaan dat er nog veel meer exoplaneten in de archiefdata te vinden zijn.

Artistieke impressie van Kepler-90i. (NASA)

Google AI

Onderzoekers Christopher Shallue en Andrew Vanderburg, respectievelijk software ingenieur bij Google en astronoom aan de universiteit van Texas, trainden een computer om kleine, onopvallende signalen van exoplaneten te herkennen in Keplers data.

“In mijn vrije tijd googlede ik exoplaneten vinden met grote hoeveelheden data en vond ik meer informatie over de Kepler-missie en de grote hoeveelheden data die daarbij beschikbaar zijn,” zei Shallue. “Machine learning schittert in situaties als deze, waar enorme hoeveelheden data onmogelijk verwerkt kunnen worden door mensen zelf.”  

De wetenschappers testten hun software op 15000 signalen die voorheen al door mensen geanalyseerd werden, inclusief ontdekkingen en fout-positieven. De software bleek nagenoeg failproof met 96% accuraatheid.

Daarna lieten onderzoekers de software los op data van zo’n  670 sterren waarvan al een sterk vermoeden bestond dat er nog werelden te ontdekken waren.

De 8 gekende exoplaneten van Kepler-90 lijken enigszins op die van ons zonnestelsel.

Kleinere planeten bevinden zich dichtbij de ster, grotere verder weg. (NASA)

Kepler-90i en Kepler-80g

Met de software werden twee nieuwe exoplaneten ontdekt waaronder Kepler-90i, die zich op een afstand bevindt van zo’n 2545 lichtjaren. De exoplaneet is hoogstwaarschijnlijk rotsachtig en is net zoals de Aarde de derde planeet van haar ster, die overigens een beetje warmer is dan onze Zon. Daar houdt de vergelijking met onze Aarde echter op: Kepler-90i heeft een revolutie van slechts 14,4 aarddagen en is daardoor hoogstwaarschijnlijk veel te heet voor leven. De gemiddelde temperatuur schommelt er wellicht rond de 450°C.

Het Kepler-90 systeem is ook niet helemaal hetzelfde als ons zonnestelsel. De binnenste planeten zijn rotsachtig en de buitenste gasplaneten, maar het systeem is veel compacter dan het onze. Alle 8 planeten bevinden zich immers tussen dezelfde afstand van hun ster als onze Aarde zich van de zon bevindt.

De planeten zijn wellicht naar hun ster toe gemigreerd. De huidige samenstelling ziet er tegen alle verwachtingen echter relatief stabiel uit. Er zijn mogelijk nog meer planeten te vinden rond Kepler-90.

De andere gevonden wereld, Kepler-80g, is de zesde planeet in dat systeem (Kepler-80). Die bevindt zich rond een dwergster op een afstand van zo’n 1160 lichtjaren van de Zon. Ook hier zien we een vrij compact zonnestelsel. Kepler-80g doet er zo’n twee weken over om helemaal rond haar ster te draaien.