De fonkelende Duivelsster is terug

Dezer dagen is de fonkelende “Duivelsster” goed te zien aan de avond en nachtelijke hemel.

De ster, gekend als Algol, bevindt zich in het sterrenbeeld Perseus en heeft een variabele helderheid die met het blote oog waarneembaar is.

Algol is een afgeleide van het Arabische al-ghul, wat vrouwelijke duivel betekent. In tegenstelling tot wat veel gedacht wordt, is de naam niet te danken aan het veranderlijke karakter van de ster. Algol staat in het sterrenbeeld op de plaats waar Perseus Medusa’s hoofd vasthoudt. In de Griekse mythologie bekent als het duivelse personage dat mensen in steen kon veranderen door hen in de ogen te kijken.

Het is één van de meest gekende variabele sterren aan de hemel en de eerste in zijn soort die ontdekt werd. Het is een perfect voorbeeld van een bedekkingsvariabele ster (Algolvariabelen) die helderder en zwakker wordt op zeer regelmatige tijdstippen.

Algol doet er minder dan 10u over om van zijn normale helderheid te dalen in lichtsterkte en terug. De hele cyclus kan dus in één enkel nacht worden waargenomen. Mits de nachtelijke uren meezitten.

 17de eeuwse ontdekking

De eerste astronoom die de opmerkelijke periodieke fluctuaties in helderheid bewust opmerkte was Geminiano Montanari uit Bologne in 1667. In die tijd was de enige andere gekende varabiale ster Mira in het sterrenbeeld Walvis. Mira haar lichtsterkte varieert echter over een tijdsperiode van enkele maanden. Dit terwijl Algol er slechts enkele uren over doet. Wellicht hechtten andere astronomen er in die tijd dus weinig belang aan.

Het variabele karakter van Algol werd opnieuw onder de aandacht gebracht in 1782 door een Engelse amateur astronoom, John Goodricke. Hij was nota bene 18 jaar en doofstom. Goodricke bestudeerde de ster systematisch en kon zo de juiste periode vaststellen. Hij suggereerde ook de correcte oorzaak van deze variabele helderheid. Namelijk een zwakker object dat met regelmaat van de klok een heldere ster bedekt. Dit in tegenstelling tot de ster Mira die groeit en krimpt.

Sterrenbeeld Perseus

De ene bedekt de andere

Algol bevindt zich op ongeveer 93 lichtjaar van de aarde. De helderste ster Algol A is zo’n 90 keer helderder dan de zon. De zwakkere ster, Algol B, is een middelgrote reuzenster die minder helder lijkt ten opzichte van de veel helderdere Algol A. Algol B is immers nog steeds 3 keer zo helder dan de zon.

Beide sterren zijn groter dan onze zon en hun beweging ten opzichte van elkaar, gebeurt vrijwel altijd in de richting van ons gezichtsveld. Niet exact, want dan zou het fenomeen nog meer uitgesproken zijn.

Illustratie van Algol A en Algol B

Eclipscyclus van minder dan 3 dagen

Op zijn helderst is Algol 3,3 maal helderder dan wanneer hij het minst helder is. De hele cyclus duurt slechts 9u en 40 minuten en komt ongeveer om de 3 dagen voor.

Het merendeel van de tijd is Algol zo helder als Gamma Andromedae met een magnitude van +2.1. Dat is helder genoeg om gezien te worden met het blote oog, zelfs bij grote aanwezigheid van lichtvervuiling. Op zijn zwakst haalt de ster echter nog maar een magnitude van +3.4, zwakker dan de nabij gelegen Epsilon Persei. Deze ster is een handig hulpmiddeltje om mee te vergelijken.

Algol heeft slechts 5 uur nodig om van zijn maximum naar zijn minimum te gaan. Het minimum duurt ongeveer 20 minuten voor Algol B weer voorbij Algol A schuift en de helderheid in de daaropvolgende 5 uur opnieuw toeneemt.

Kijk 2u voor het voorspelde minimum en je zal de helderheid van Algol minuut na minuut zien dalen en vice versa voor de 2u die volgen na het minimum.

Schematische weergave van de variabele helderheid

Kijk zeker zelf!

Algols helderheid is bijna zo stipt als de Duitse spoorwegen en ondervindt slechts een verschil van enkele minuten op de berekende tijdstippen over een tijdspanne van enkele jaren.

Op onderstaande tijdstippen, in de nabije toekomst, bereikt de Duivelster zijn minima. (CET)

(General Catalogue of Variable Stars (Samus+ 2007-2012)