New Horizons bij Ultima Thule

Ergens voorbij Pluto vliegt momenteel een vleugelpiano grote sonde met de naam New Horizons in alle stilte door de Kuipergordel. Maar op 1 januari 2019 gebeurt er wat. Van het object – officieel 2014 MU69 – dat een paar weken geleden nog maar een pixel groot was op de navigatieopnames, wordt er heel even zoveel als mogelijk aan gegevens verzameld terwijl de sonde er op een afstand van 3500 km voorbijvliegt. Hier op Aarde wordt wat later reikhalzend uitgekeken naar een eerste teken van leven van de sonde en weten we of New Horizons de passage al dan niet overleeft heeft. Als alles volgens plan verlopen is, is een dag later de nobele onbekende geen onbekende meer en worden de eerste foto’s van Ultima Thule (de minder officële naam voor 2014 MU69) aan de wereld getoond.

Wat moeten we verwachten?

Wel, iedereen die bij het project betrokken is, durft er geen uitspraken over doen. Ultima Thule is niet alleen het verste object ooit door een ruimtesonde bekeken, het maakt ook deel uit van die Kuipergordel, een regio voorbij de planeet Neptunus, waar ook Pluto deel van uitmaakt. Toen New Horizons in juli 2015 Pluto voorbijvloog, bleek de dwergplaneet geen dooie ijsklomp te zijn, maar nog een geologisch actief object, met een oppervlak zo verscheiden aan landschappen dat iedereen er stomverbaasd naar zat te kijken.

Wat Ultima Thule betreft, is men het er wel over eens dat een gelijkaardige verrassing er niet zal komen. Ultima Thule is immers veel kleiner dan Pluto en zal daarom geen gelijkaardige recente activiteit vertonen. Maar dat het zicht speciaal zal zijn, daar is men wel van overtuigd.

Kuipergordelobjecten zijn objecten die ontstonden in de beginperiode van ons zonnestelsel. Dankzij de ijskoude omgeving aldaar, zijn dit soort van objecten nog zo goed als onveranderd. Oerobjecten als het ware. Wat we al min of meer weten is dat Ultima Thule geen bolletje zal zijn. Uit sterbedekkingen heeft men kunnen afleiden dat het object ofwel eerder langwerpig is, ofwel uit twee aan elkaar geklitte bollen of uit twee afzonderlijke objecten bestaat. Het gekke is dat het object al die tijd in de waarnemingen van New Horizons even helder is gebleven. Men had verwacht omwille van de waargenomen vorm, dat die helderheid zou fluctueren. En dat is dus niet. Ofwel is de rotatieas in de richting van de sonde georiënteerd, ofwel …. wie zal het zeggen.

Het tijdsschema.

De voorbije dagen heeft de sonde m.b.v. zijn camera’s nog foto’s blijven maken van Ultima Thule, ook al bleef het object maar een pixel groot. Met deze navigatieopnames worden vooral het juiste tijdstip van de dichtste nadering en de juiste afstand beter ingeschat. Op 30 december werd dan ook de laatste update naar de sonde doorgestuurd. Belangrijk, want al de waarnemingen zijn gerelateerd aan dat geschatte moment van dichtste nadering.

Ondertussen is het wetenschappelijke werk voluit gestart. Zo werden foto’s genomen op zoek naar eventuele maantjes. Ook het plasma aldaar werd door allerlei waarnemingen beter gekarakteriseerd. Een andere reeks opnames moest proberen toch een mogelijke rotatieperiode waar te nemen.

Hetzelfde gebeurt min of meer op 30 en 31 december. Die laatste dag van 2018 start de sonde met het doorsturen van gegevens naar de Aarde, waar die 6 uur 8 minuten later ontvangen zullen worden. Er zijn twee zgn. “failsafe downlinks”. Mocht de sonde nog iets overkomen, dan hebben we deze data toch. De eerste periode eindigde op de laatste dag van het jaar met de laatste ontvangst aan data rond 5u56 onze tijd, de tweede set data is binnen rond 21u55 onze tijd.

De eerste foto’s met Ultima Thule groter dan één enkele pixel zal dan hopelijk getoond kunnen worden.

De sonde is dan ondertussen al begonnen met de meer gedetailleerde waarnemingen. Dichtste nadering is voorzien op nieuwjaarsdag om 6u33 onze tijd. We zullen echter moeten wachten tot 16u28 voor meer nieuws. Dan horen we hopelijk het “phone home” signaal van de sonde, een teken dat New Horizons de passage overleefd heeft. Het signaal – dat een 17 minuten zal duren – zal enkel telemetriegegevens bevatten, geen waarnemingen. Dat moet de vluchtleiding toelaten om te zien of al de geplande waarnemingen zijn uitgevoerd.

Vanaf 21u15 start een 3 uur 20 minuten durende downlink van gegevens, met o.a. een eerste detailfoto. Een tweede reeks data moet arriveren vanaf 02u55 de dag nadien. Een derde downlink arriveert vanaf 17u44.

Hoe volgen.

Met de shutdown in Amerika was het lange tijd niet helemaal duidelijk wie wat waar wanneer ging uitzenden, maar daar is dan ondertussen toch wat duidelijkheid rond ontstaan. Alles is dan te volgen via NASA TV (alle tijden in onze tijd; telkens het beginuur van de uitzending):

31/12 – 20u: Media Briefing.
01/01 – 02u: Panel discussie.
01/01 – 06u15: Dichtste nadering (met gesimuleerde beelden).
01/01 – 16u15u: “Phone Home”.
01/01 – 17u30: Persconferentie.
02/01 – 20u: Briefing rond de eerste wetenschappelijke resultaten.
03/01 – 20u: Briefing rond de eerste wetenschappelijke resultaten.

Groeten,

Koen