De ELT, de grootste telescoop ter wereld

De Extremely Large Telescope (ELT) is een gigantische telescoop die gebouwd wordt in Chili en ontworpen werd door de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO). De hoofdspiegel van deze telescoop bestaat uit 798 hexagonale segmenten en alles samen heeft deze spiegel een diameter van maar liefst 39 meter. Hierdoor zal de ELT de grootste optische/nabij-infraroodtelescoop ter wereld zijn. Met dit reusachtig sterrenkundig observatorium zou het mogelijk moeten zijn om atmosferen van exoplaneten te bestuderen. Verwacht wordt dat deze telescoop in 2025 voor het eerst naar de sterrenhemel zal gericht worden.

De locatie voor de bouw van de ELT werd in april 2010 geselecteerd door de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) nadat men verschillende locaties had onderzocht waaronder de berg Cerro Macon in Argentinië, het Roque de los Muchachos Observatory op het Canarische eiland La Palma en locaties op Antarctica en Noord-Afrika. ESO is de belangrijkste intergouvernementele astronomische organisatie in Europa en verreweg de meest productieve sterrenwacht ter wereld. Zij wordt ondersteund door zestien lidstaten: België, Denemarken, Duitsland, Finland, Frankrijk, Ierland, Italië, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en Zwitserland, en door gastland Chili en strategisch partner Australië. De Extremely Large Telescope (ELT) wordt in Chili gebouwd op een enorme bergtop op een hoogte van ongeveer 3 000 meter. Deze berg, genaamd 'Cerro Armazones', bevindt zich in de Chileense Atacama woestijn en behoort tot één van de beste plaatsen ter wereld voor astronomisch onderzoek. Deze woestijn krijgt minder dan 5 millimeter neerslag per jaar en als gevolg van de hoge ligging en droge lucht heeft men hier nauwelijks last van atmosferische storingen. Meer dan 90% van een jaar zijn er in dit gebied geen wolken in de lucht (gemiddeld 350 nachten per jaar) en in het gebied wonen er ook geen mensen waardoor lichtpollutie hier onbestaande is.

Om de reusachtige telescoop te kunnen bouwen bovenop de Cerro Armazones heeft men de top van de berg moeten verwijderen met behulp van explosieven. Op deze manier ontstond een plateau dat stabiel genoeg is voor de bouw van de ELT. Door het verwijderen van de bergtop werd de Cerro Armazones ongeveer 20 meter kleiner. Dit is niet de eerste keer dat de Europese Zuidelijke Sterrenwacht (ESO) een telescoop bouwt in deze regio. Zo bevinden zich vandaag de dag in de Atacama woestijn ook al de Very Large Telescope (VLT) bovenop de top van de berg Cerro Paranal en de Atacama Large Millimeter Array (ALMA) radiotelescopen op de hoogvlakte van Chajnantor. Na het aanleggen van het plateau op de Cerro Armazones begon men in juni 2014 met de bouw van de ELT waarna in mei 2017 officieel de eerste steen werd gelegd.

Het spreekt voor zich dat aan een dergelijk gigantisch project ook een extreem hoog prijskaartje hangt. Zo zou de totale kostprijs van het ELT-project ongeveer 1,17 miljard euro bedragen. Volgens wetenschappers is dit inderdaad veel geld maar ter vergelijking, de grote deeltjesverkenner van CERN heeft ongeveer 8 miljard euro gekost. Doordat de kans heel groot is dat men met de ELT tal van nieuwe ontdekkingen gaat doen, is de wetenschappelijke 'return' voor dit project wellicht zeer groot. De meeste contracten voor de bouw van de ELT gaan naar bedrijven afkomstig van ESO-lidstaten waardoor er ook een grote industriële 'return' is van dit project.

Auteur: Jan Vyvey.

Bron: https://www.spacepage.be/artikelen/sterrenkunde/observatoria-wereldwijd/extremely-large-telescope