Braindrain naar Middelburg

Een goeie 400 jaar na de eerste, vond onlangs een tweede ‘braindrain’ plaats van Antwerpen naar Middelburg. Om de eerste historisch te situeren: na de val van Antwerpen en de komst van het Spaans bewind, besloten intellectuele Antwerpenaars die zich niet wilden bekeren, de benen te nemen richting Middelburg. Die stad ontving de vluchtelingen met open armen en verdrievoudigde op die manier op enkele jaren tijd haar populatie (van 6.000 naar 18.000). Dat meer volk en meer diversiteit tot innovatie leidt werd vervolgens in Middelburg bewezen door de ontmoeting tussen Govaert Van der Haegen die het fijnste glas van Europa had leren blazen in Italië en Hans Lippershey (1570-1619) brillenmaker, wie het begon te dagen dat je die brillenlenzen ook op een andere manier kon monteren zodat het voorwerpen dichterbij bracht. Zonder uiterst helder glas was dit technisch niet mogelijk. Het resultaat: de telescoop. Nee, hij is dus niet uitgevonden door Galilei, maar door Hans Lippershey in Middelburg.

En dan de tweede Antwerpse braindrain: die vond plaats op 9 juni 2018, met een bezoek van de WGAS leden aan de sterrenwacht van Middelburg! We waren wel met 28 mensen, onze grootste uitstap ooit. De ontvangst was werkelijk overweldigend: inclusief wel 10 fanfares, een militaire stoet en vliegshow… of was dat alles enkel omdat het toevallig ook Veteranendag was? In ieder geval bruiste de stad van muziek en volk.

De sterrenwacht dus. Deze huist sinds dit jaar in een prachtig centraal geleden pand van de universiteit. De verhuis naar deze locatie, heeft het team vrijwilligers meteen aangezet om een ontzettend boeiend museum te maken over de uitvinding van de telescoop. Tenslotte kunnen weinig steden met zulke technologische doorbraak pronken en het was dan ook verwonderlijk dat Middelburg dit niet eerder in het voetlicht had gezet. Meer nog, op de plek van de ontdekking zelf, staat niets meer dat herinnert aan het lumineuze moment. De sterrenwacht lobbyt om ten minste een gedenkplaat.

Maar gelukkig is er nu dus het museum met een prachtig historisch overzicht over de geschiedenis van de telescoop, inclusief een terechte uitstap naar de scheepvaart – waarvoor de telescoop in eerste instantie was bedoeld. In die zin komt Galilei toch nog wat eer toe: wellicht was hij de eerste die een telescoop op de sterren en niet op boten richtte. Laat ons zijn voorbeeld nog vele jaren volgen!

Om te eindigen nog een ‘petite histoire’ over iemand die dat advies echt ter harte nam: Piet Meesters. Piet was een jongen van heel simpele komaf (de astronoom op klompen), die als grondarbeider de ogen naar beneden moest houden. Maar het vuur van de kosmos brandde in zijn hart en dus keek hij ‘s nachts naar boven. Echter, geld voor een telescoop had de arme jongen niet. Bij gebrek aan beter gebruikte hij een rioolbuis (zonder lens of oculair, maar gewoon om zijn beeldveld af te lijnen) en tekende op die manier zulke spectaculaire sterrenkaart dat hij werd opgepikt door de academische wereld en als assistent astronoom werd aangesteld in een sterrenwacht in Indonesië. De heimwee van zijn vrouw die hen deed terugkeren naar Nederland én het afbranden van zijn sterrenwacht met al zijn materiaal, konden hem toch niet stoppen om levenslang gepassioneerd met sterren bezig te zijn. Ook hij werd in een tijdelijke tentoonstelling gehuldigd in het museum en we smulden van zijn handgetekende sterrenatlas waarvan slechts 3 exemplaren bestaan, 1 ervan aanwezig op het Vaticaan. Als jij je sterrenvonk wil aanwakkeren loont het zeker de moeite zijn boekje ‘Mijn sterrenwacht’ op te zoeken.

Heb je zin om er volgende keer ook bij te zijn op onze uitstap? Word lid van de WGAS op Urania!

De sterrenwacht van Middelburg is zeker een bezoekje waard, je vindt alle informatie op https://www.lansbergen.net/

Meer foto’s van het bezoek op http://www.urania.be/community/fotogalerijen/middelburg

Tekst: Katrien Van der Heyden; foto’s: Jan Walschap en Sven Baelden